OBOJENI METALI I LEGURE
Najvažniji obojeni metali za mašinsku tehniku su Cu, Al, Ni, Ti, Mg, Zn, legure za klizne ležajeve. Osim njih, koriste se i tvrdi metali.
BAKAR I NJEGOVE LEGURE
Bakar Kao čist metal, ima široku primenu u elektrotehnici za izradu provodnika zbog izvanrednih fizičkih svojstava – električne i toplotne provodljivosti. Odlikuje se velikom plastičnošću i sposobnošću obrazovanja velikog broja tehničkih legura sa dobrim mehaničkim i tehnološkim svojstvima. Osobine. Bakar pripada prvoj grupi Periodnog sistema sa atomskim brojem 29 i atomskom masom od 63,54. Gustina čistog bakra iznosi 8,93 g/cm3 . Kristališe po površinski centriranoj kubnoj rešetki. Posle zlata i srebra ima najveću električnu provodljivost (σ = 58 m/Ωmm2 ) u odnosu na ostale metale. Toplotna provodljivost bakra je šest puta veća u odnosu na železo, odnosno, dva puta veća od toplotne provodljivosti aluminijuma. Temperatura topljenja čistog bakra je 1083°C. Mehanička svojstva, u zavisnosti od stanja prerade.
Bakar ima dobru otpornost prema koroziji, u atmosferskim uslovima tokom vremena obrazuje se na površini žuto-zelena zaštitna prevlaka, jedinjenje CuCO3⋅Cu(OH)2. Dobijanje bakra. Bakar se uglavnom dobija iz sulfidnih ruda (∼80% svetske proizvodnje), pre svega halkopirita, CuFeS2, zatim halkozina, CuS, bornita 5Cu2S⋅Fe2S3, i pirita, FeS2. Drugi, po značaju, izvor za dobijanje bakra su oksidne rude bakra, kuprit, azurit i malahit. Sadržaj bakra u rudama nije visok, često svega 1–2%, pa je i postupak prerade i dobijanja bakra kompleksan. Uprošćena šema dobijanja bakra iz sulfidnih ruda se sastoji iz sledećih glavnih operacija: (1) obogaćivanja rude flotacijom u cilju dobijanja koncentrata koji sadrži 20–25% bakra, 2) delimičnog prženja i topljenja u plamenim pećima pri čemu se dobija bakrenac sa oko 30–40% bakra, (3) produvavanja bakrenca u konvertoru u cilju dobijanja bakra čistoće 97– 98,5% nizom hemijskih reakcija i (4) rafinacije u plamenim pećima (rafinisani bakar) oksidacionim postupkom (topionički bakar) ili elektrolizom (elektrolitički bakar). Rafinisani bakar sadrži 99,0–99,9% bakra i u zavisnosti od sadržaja primesa (1,0–0,1%), odnosno čistoće, se deli na pet kvaliteta. Uticaj pratećih elemenata. Osobine tehnički čistog bakra zavise od njegove čistoće i sadržaja gasova. Štetnim primesama se smatraju Sb, S, Se, Te, Bi i O čiji se sadržaj za elektrotehnički bakar ograničava na 0,005%. Prisustvo kiseonika utiče na povećanje tvrdoće i čvrstoće, ali zato značajno snižava električnu provodljivost. Nepoželjno je i prisustvo vodonika, ne samo zbog smanjenja električne provodljivosti, već i zbog pojave poroznosti, a u prisustvu kiseonika i pojave šupljina po granicama zrna koje su uzrok krtosti bakra. Legure bakra Kao konstrukcioni materijal čist bakar nema zadovoljavajuće osobine (max Rm, posle ojačavanja hladnim deformisanjem, do 440 MPa), za razliku od njegovih legura. Najvažniji legirajući elementi u legurama bakra su Zn, Sn, Al, Be, Ni, Mn, Si, Ag i Au. Označavanje i klasifikacija legura bakra. Prema bivšem jugoslovenskom standardu, legure bakra se označavaju slovnim i brojčanim simbolima. Prva slovna oznaka pripada hemijskom simbolu bakra, kao osnovnom metalu, posle koje se u nizu navode hemijski simboli legirajućih elemenata po uticajnosti i brojčane oznake koje pokazuju njihov procentualni sadržaj. Primer: CuAl8Fe3 označava leguru bakra sa aluminijumom do 8% i železom do 3%. Legure bakra se dele na legure Cu za gnječenje i legure Cu za livenje.
